Koordynacja świadczeń rodzinnych i wychowawczych („500+”)

Czym jest koordynacja

Przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego zawierają reguły, dzięki którym osoby podejmujące pracę równocześnie lub kolejno w kilku państwach członkowskich, unikają negatywnych następstw podlegania systemom zabezpieczenia społecznego różnych państw. Zapewniają równe traktowanie każdego obywatela Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru Gospodarczego i Szwajcarii oraz dają prawo do opieki lekarskiej, świadczeń chorobowych, rodzinnych, emerytur czy rent bądź zasiłków dla bezrobotnych. Wskazują, któremu państwu podlega osoba pracująca lub prowadząca działalność za granicą.  Gwarantują, że świadczenia nabyte w jednym państwie, będą wypłacane także jeśli osoba uprawniona przeniesie się do innego państwa. Uzupełniają prawo wewnętrzne danego państwa, chroniąc osoby wykonujące pracę za granicą przed utratą ochrony w zakresie zabezpieczenia społecznego. Regulacje te służą ochronie interesów osób przemieszczających się w celu podejmowania zatrudnienia na terytorium różnych państw. Dotyczą one tylko tych osób, które przemieszczają się w obrębie Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru Gospodarczego i Szwajcarii.

Przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego mają pierwszeństwo przed wewnętrznymi przepisami wyżej wymienionych państw. Oznacza to, że w przypadku kolizji przepisów krajowych z przepisami unijnymi, zastosowanie  mają zawsze przepisy unijne. Przepisy o koordynacji zawarte zostały w unijnych rozporządzeniach. Obowiązują zatem w całości i są stosowane bezpośrednio we wszystkich państwach nimi objętych. Państwa te nie mogą stosować tych przepisów wybiórczo.

Kraje objęte koordynacją

Zasady koordynacji obowiązują w państwach członkowskich Unii Europejskiej: Austrii, Belgii, Bułgarii, Chorwacji, na Cyprze, w Czechach, Danii, Estonii, Finlandii, we Francji, Grecji, Hiszpanii, Irlandii, na Litwie, w Luksemburgu, na Łotwie, Malcie, w Niemczech, Holandii, Portugalii, Rumunii, na Słowacji, w Słowenii, Szwecji, na Węgrzech, we Włoszech, w Wielkiej Brytanii (nie dotyczy wyjazdu po 31 grudnia 2020r.), Islandii, Lichtensteinie i Norwegii oraz w Szwajcarii.

Kraje inne niż wyżej wymienione nie są objęte przepisami o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego co oznacza, że w przypadku wyjazdu członka rodziny do takich krajów wszelkie wnioski o ustalenie prawa do świadczeń rodzinnych i wychowawczych powinny być rozpatrywane w oparciu o ustawodawstwo polskie.

W jakim przypadku zachodzi element koordynacji

Osoby, które mieszkają i wykonują pracę w jednym państwie, korzystają z ochrony w zakresie zabezpieczenia społecznego na podstawie wewnętrznych przepisów tego państwa. Przepisy te regulują ich prawa i obowiązki w odniesieniu do obciążeń (składek) oraz korzyści (świadczeń) w ramach systemu zabezpieczenia społecznego państwa, w którym mieszkają. Kiedy osoby wyjeżdżają za granicę w celu wykonywania pracy zarobkowej lub zamieszkania, wówczas przepisy wewnętrzne nie wystarczają dla zapewnienia im takiej ochrony. W tej sytuacji gwarancję ochrony można uzyskać dopiero dzięki aktom prawa międzynarodowego, jakimi są unijne przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego.

Przepisy unijne nie pozwalają na pobieranie świadczeń rodzinnych w pełnej kwocie równocześnie w różnych krajach. Państwo właściwe mające pierwszeństwo wypłaca pełną kwotę świadczeń rodzinnych – po spełnieniu kryteriów przewidzianych w jego ustawodawstwie, natomiast drugie państwo wypłaca dodatek dyferencyjny. Jest to kwota wynosząca różnicę między wysokością świadczeń, w przypadku gdy ich wysokość w drugim państwie przewyższa sumę świadczeń w pierwszym państwie – tak, aby osoba zainteresowana otrzymała najwyższą możliwą kwotę świadczeń przewidzianą w ustawodawstwie jednego z państw członkowskich.

Rodzaje świadczeń podlegających koordynacji:

Świadczenia podlegające koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego:

• zasiłek rodzinny oraz dodatki do zasiłku rodzinnego,
• świadczenia opiekuńcze: zasiłek pielęgnacyjny, świadczenie pielęgnacyjne, specjalny zasiłek opiekuńczy,
• świadczenie rodzicielskie,
• jednorazowe świadczenie z tytułu urodzenia dziecka tzw. „świadczenie za życiem”,
  u którego zdiagnozowano ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę zagrażającą jego życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju dziecka lub w czasie porodu,
• świadczenie wychowawcze (500+)

Świadczenia niepodlegające koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (realizowane w oparciu o ustawodawstwo polskie):

• jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia się dziecka (tzw. becikowe).

Ustalanie koordynacji

Zgodnie z art. 23 ust. 2 ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz z art. 13 ust. 2 ustawy o pomocy państwa w wychowaniu dzieci, wnioski w sprawie uzyskania prawa do świadczeń rodzinnych i wychowawczego, składa się w urzędzie gminy właściwym ze względu na miejsce zamieszkania osoby ubiegającej się o ww. świadczenia. W przypadku, kiedy okaże się, że jeden z członków rodziny przebywa w jednym z krajów objętych koordynacją, gmina powinna przeprowadzić postępowanie wyjaśniające, mające na celu ustalenie charakteru oraz faktycznego miejsca pobytu członka rodziny na terenie państwa objętego koordynacją systemów zabezpieczenia społecznego, tj. Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz Szwajcarii.

Jeżeli w ramach ww. postępowania organ właściwy ustali, że wyjazd nie ma charakteru turystycznego, leczniczego lub nie jest związany z podjęciem przez dziecko kształcenia poza granicami Polski, powinien wystąpić do wojewody z zapytaniem, czy w danej sprawie mają zastosowanie przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, jednocześnie załączając następujące dokumenty:

• kserokopie wniosków o ustalenie prawa do świadczeń rodzinnych i świadczenia wychowawczego wraz z załącznikami,
• kserokopie wydanych decyzji,
• informację na temat pobieranych świadczeń,
• formularz dla potrzeb ustalenia ustawodawstwa państwa właściwego do wypłaty świadczeń – oświadczenie w formie tabeli uzupełnionej przez wnioskodawcę
  (do pobrania poniżej),
• dokumentację przedstawiającą sytuację dochodową rodziny w przypadku wniosków
  o ustalenie prawa do świadczenia wychowawczego do dnia 01.07.2019r. oraz wniosków o ustalenie prawa do świadczeń rodzinnych.

W stosunku do wniosków nowych, nierozpatrzonych wcześniej przez gminę, względem których zastosowanie mają przepisy o koordynacji, wojewoda ma obowiązek wydać decyzje w przedmiocie polskich świadczeń albo przekazać na zasadzie pierwszeństwa wnioski do instytucji zagranicznej celem rozpatrzenia.

W stosunku do wniosków rozpatrzonych wcześniej przez gminę, względem których wojewoda ustali, że mają zastosowanie przepisy o koordynacji, gmina ma obowiązek uchylenia decyzji przyznających świadczenia za okres, w którym osoba podlega ustawodawstwu innego państwa  i przekazania całej dokumentacji do wojewody. Dopiero wówczas wojewoda może wydać decyzje w przedmiocie polskich świadczeń albo przekazuje wnioski, na zasadzie pierwszeństwa, do instytucji zagranicznej celem ich rozpatrzenia.

Jeżeli wojewoda ustali, że w danej sprawie nie mają zastosowania przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego:

• odsyła wniosek do gminy, co w konsekwencji powoduje obowiązek jego rozpatrzenia przez organ właściwy (wójt, burmistrz, prezydent) w oparciu o ustawodawstwo polskie,
• w przypadku wniosków, w stosunku do których zostały wydane decyzje przez gminę, powoduje to obowiązek nieprzerwanej realizacji świadczeń przyznanych prawomocnymi decyzjami przez organ właściwy.

Informacje w zakresie koordynacji świadczeń udzielane są telefonicznie w godzinach 9:00-14:00.

 Niezbędną dokumentację dotyczącą prowadzonych postępowań oraz wszelkie pisma można kierować za pośrednictwem poczty lub platformy ePUAP - adres skrytki: /6v45ohiw0j

Jednocześnie zachęcamy Państwa o kierowanie wszelkich zapytań drogą mailową pod adresem

Druki do pobrania na stronie www.bydgoszcz.uw.gov.pl oraz www.bip.bydgoszcz.uw.gov.pl

Delegatura Kujawsko-Pomorskiego Urzędu Wojewódzkiego w Toruniu

Moniuszki 15-21

87-100 Toruń

tel. 56 661 98 44

tel. 56 651 07 02

e-mail: sekret_wks@bydgoszcz.uw.gov.pl

Do pobrania:

1. Załącznik do wniosków o świadczenia rodzinne niezwiązane z kryterium dochodowym oraz wniosków o świadczenie wychowawcze (bezdochodowych)
2. Załącznik do wniosków o zasiłek rodzinny oraz wniosków o świadczenie wychowawcze na pierwsze dziecko, złożonych przez 1 lipca 2019r.